كه در اصل، همان مدیریت سود نامناسب است، تلاش مي شود عملکرد عملیاتي » بد « در مدیریت سود واقعي شركت با استفاده از ایجاد ثبت هاي حسابداري مصنوعي یا تغییر برآوردها از میزان معقول، مخفي بماند. براي مثال، هیأت اجرائیه یك شركت ممکن است تأثیرات یك حاشیه سود كم را با ثبت درآمدهاي دوره بعد در این دوره یا كاهش هزینه هاي مطالبات سوخت شده، افزایش دهند. پنهان كردن روند عملیات واقعي با استفاده از تهاترهاي حسابداري مصنوعي و افشاء نشده از مصادیق مدیریت سود بد مي باشد. كه اغلب نیز امري غیر قانوني مي باشد. به این دلیل وجود ذخایر مخفي، شناخت نادرست درآمد، قضاوت هاي محافظه كارانه، بیش از حد یا كمتر از حد مي باشد.(عزیزی ،1391). در بدترین حالت، اینها به تقلب منجر مي شود. نیز وجود دارد. یك فعالیت عاقلانه و مناسب كه بخشي از فرآیند » خوب « در مقابل، مدیریت سود مدیریت مالي و اعاده ارزش سهامداران مي باشد، از موارد مدیریت سود خوب به شمار مي رود. مدیریت سود خوب از فرآیند روزمره اداره یك شركت با مدیریت عالي محسوب مي شود كه در طي آن مدیریت، بودجه معقول تعیین مي نماید، نتیجه ها وشرایط بازار را بررسي مي كند، در برابر تمامي تهدیدها و فرصت هاي غیر منتظره واكنش مثبت نشان مي دهد و تعهدها را در بیشتر یا تمامي موارد به انجام مي رساند. یك شركت نیاز به بودجه ریزي، داشتن هدف، سازماندهي عملیات داخلي و ایجاد انگیزه در كاركنانش در كنار ایجاد یك سیستم بازخورد، جهت آگاهي سرمایه گذارانش دارد. رسیدن به نتیجه هاي با ثبات و قابل پیش بیني و رسیدن به روند مثبت سود با استفاده از محرك هاي طرح ریزي و عملیاتي خوب، نه غیر قانوني است و نه غیر اخلاقي. نشانه اي از مهارت ها و پیشرفت است كه بازار در پي آن است و به آن پاداش مي دهد. گفته مي شود )دی جورج » عملیاتي « مدیریت سود ،» خوب « گاهي اوقات به این مدیریت سود  ( كه در آن مدیریت اقدام هایی را در جهت تلاش براي ایجاد عملکرد مالي با ثبات)با استفاده از تصمیم های قابل قبول و داوطلبانه( انجام مي دهد. براي مثال، مدیریت ممکن است فعالیت روزانه كارخانه را چند ساعت زودتر تعطیل كند و به كارگران بعد ازظهر مرخصي دهد. این تصمیم به خاطر آن است كه آنان به اهداف تولید به خوبي برسند یا به خاطر آن است كه سطح موجودي تولید شده به اندازه كافي بالا مي باشد و نیازي به موجودي بیشتر نیست()واتز و زیمرمن ،1986،)^[1].

یا این كه به عکس، كارگران را به دلیل نرسیدن به اهداف تولید، تنبیه نماید. تمامي این موارد اتفاق مي افتد، تجارت چیزي جز تلاش در رسیدن به اهداف و رسیدن به رشد با ثبات و قابل اتکاء، در كنار عکس العمل در مقابل رقبا و توسعه بازار نیست. یك مدیریت سود خوب ممکن است تصمیم گیري كند كه به اختیار در دورهاي كه درآمد عملیاتي پایین است، تعدادي از دارایي ها به فروش رود؛ شاید شركت در حال بستن یك قرارداد خوب باشد كه در دوره بعد درآمد زایي دارد و نشان دادن این سود در جهت لطمه وارد نکردن به اعتبار شركت، مورد نیاز باشد. در صورت بیان مناسب، روند ایجاد شده گمراه كننده نخواهد بود. برخي افراد باور دارند كه چنین عملي، تصمیم گیري را خدشه دار مي نماید وكیفیت سود را كاهش مي دهد ولي تصمیم گیري براین پایه استوار است كه آیا نتیجه هاي بدست آمده قابل اتکاء است و آیا مبادله ها به گونه اي مناسب بیان شده است یا خیر. از این رو مي توان نتیجه گرفت كه مدیریت سود، بد نیست. در حقیقت مقوله اي مورد پذیرش و مورد نیاز در درون و برون شركت توسط تمامي صاحبان سود بازار سرمایه ميباشد )رحیمیان و همایونی راد، 1387).

مقدمه

کارایی بازار بر تئوری رقابت مبتنی است که در آن قیمتها به طور رقابتی تعیین می‌شود و تصمیمات، اطلا‌عات اقتصادی موجود را منعکس می‌کند. یکی از انواع اطلا‌عات اقتصادی که برای افزایش کارایی بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد اطلا‌عات صورتهای مالی است. در گرداوری و انتشار این‌گونه اطلا‌عات تحلیلگران مالی اصلی‌ترین گروه هستند. هنگامی که تعیین جای اطلا‌عات اقتصادی در گزارشهای مالی مشکل است یا در بین شرکتها به طور یکنواخت ارائه نمی‌شود، تحلیلگران قادر نیستند به طور بهینه نقش خود را اجرا کنند و کارایی کاهش می‌یابد (1996Reither,  ِ  Smith). این مشکل پیش از معرفی صورت سود و زیان جامع به برخی از اقلا‌م سود و زیان جامع مربوط می‌شد که مستقیماً در بخش حقوق صاحبان سهام ترازنامه انعکاس می‌یافت. طبق تعریف هیئت استانداردهای حسابداری مالی امریکا (FASB) در بیانیه مفاهیم حسابداری مالی شماره (6SFAC) سود و زیان جامع عبارت است از:"تغییر در خالص داراییهای یک واحد تجاری در نتیجه معاملا‌ت و سایر رویدادها به غیر از سرمایه‌گذاری مالکان یا سودسهام پرداختی به آنها در یک دوره مالی."

مفاهيم سود:

دیدگاه ساختاری:  بررسي سود از مجراي قوانين و مقررات

دیدگاه تفسیری:بررسي سود از مجراي رابطه اي كه اين عدد با واقعيت هاي اقتصادي دارد

دیدگاه رفتاری:بررسي سود با توجه به روشي كه سرمايه گذاران آن را به كار مي برند

استفاده از چند مفهوم مناسب در گزارشگری سود:

Ø     موارد استفاده متعدد از سود خالص

Ø     تنوع نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان

داشتن هدف هاي مختلف در ارائه گزارش موجب مي شود كه براي سود خالص تعريف هاي مختلفي ارائه شود و مخاطبان مختلف مورد خطاب قرار گيرند

برخي از انتقادهاي وارده به سود حسابداري، در شكل سنتي آن:

þ    مفهوم سود حسابداري تاكنون به وضوح فرموله نشده‌است

þ    مبناي نظري (تئوريك) بلند مدتي براي محاسبه و ارائه سود حسابداري وجود ندارد

þ    اصول پذيرفته شده‌ي حسابداري، عدم ثبات روش اندازه‌گيري سود دوره‌اي را در شركتهاي مختلف مجاز مي‌شمارد

þ    تغيير سطح قيمت‌ها، معناي سود محاسبه شده بر مبناي ارزش‌هاي تاريخي را تغيير داده‌است

þ    ساير اطلاعات، درمقايسه باسود حسابداري،‌ممكن است براي تصميم‌گيري‌هاي سرمايه‌گذاران و سهامداران مفيدتر باشد

پيشنهادهاي مختلفي نيز براي حل اين مسائل ارائه شده‌است:

Ø     تاكيد بر اطلاعات مربوط به معاملات و فرايند حسابداري تعهدي به منظور بهبود محاسبه و گزارش سود حسابداري

Ø     برخي معتقند مفهوم سود عملياتي را مي توان بعنوان شاخصي از توان واحد انتفاعي براي توزيع سودسهام استفاده كرد

Ø     يك ديدگاه اين است كه پيشرفت‌هاي آينده در تئوري‌ حسابداري در گرو توافق در مورد مفهومي از سود است،‌ كه بر سود اقتصادي منطبق باشد

Ø     برخي از نويسندگان معتقدند كه، براي مقاصد مختلف بايد چندين سود اندازه‌گيري و گزارش گردد

Ø     نظر به اينكه، تمامي معيارهاي سود با نواقصي همراه است، لازم است معيارهاي ديگري از فعاليت‌هاي اقتصادي مد نظر قرار گيرد

كايزن تركيبي دو كلمه اي از يك مفهوم ژاپني است كه تعريف آن تغيير به سمت بهتر شدن يا بهبود مستمر و تدريجي است. در واقع كايزن بر اين فلسفه استوار است كه براي ايجاد بهبود در سازمان ها لازم نيست به دنبال تغييرات انفجاري يا ناگهاني باشيم ، بلكه هر نوع بهبود يا اصلاح به شرط آنكه پيوسته و مداوم باشد، ارتقاي بهره وري را در سازمان ها به ارمغان خواهد آورد.

KAI + ZEN = KAIZEN

بهبود مستمر و تدريجي با بهره گيري از مشاركت كاركنان

توسعه فعالیتهای تجاری، توسعه کمی‌وکیفی «مدیریت مالی» را در پی داشته و به طبع این مدیریت را پیچیده کرده است. تداوم فعالیتهای بنگاههای اقتصادی تا میزان زیادی به مدیریت منابع کوتاهمدت آنها بستگی دارد؛ زیرا فعالیتهای عملیاتی در دوره عادی معمولاً سالانه، به سرمایه در گردش و مدیریت مطلوب آن بستگی دارد، به‌گونه‌ای که نتایج مورد انتظار تحقق یابد و امکان تداوم فعالیت در درازمدت فراهم شود. بنابراین «سرمایه در گردش» از اقلام مهم داراییهای واحدها و بنگاههای اقتصادی تلقی می‌شود که در تصمیمهای مالی، نقش برجسته‌ای دارد.

تعریف واژه سرمایه در گردش در متون حسابداری، داراییهای جاری منهای بدهیهای جاری است و نشانگر میزان سرمایه‌گذاری شرکت در وجه نقد، اوراق بهادار قابل فروش، حسابهای دریافتنی تجاری و موجودی مواد و کالا منهای بدهیهای جاری است. برخی نویسندگان، سرمایه در گردش را به‌وسیله مجموع داراییها و بدهیهای جاری معنی می‌کنند و اختلاف آنها را به‌عنوان سرمایه در گردش خالص بیان می‌کنند. به‌عبارت دیگر، سرمایه در گردش خالص، معرف آن بخش از داراییهای جاری است که بر بدهیهای جاری فزونی دارد و از طریق وامگیری درازمدت و حقوق صاحبان سرمایه، پشتیبانی شده است (شباهنگ، 1387).

محافظه كاري به عنوان يكي از ويژگيهاي گزارشگري مالي است كه در قالب يك اصل محدود كننده در چارچوب اصول و مفاهيم حسابداري ايفاگر نقش مهمي در محدود نمودن رفتارهاي خوش بينانه مديران در جايگاه تهيه كنندگان اطلاعات از يك سو و برآوردي از حداقل عايدات سرمايه گذاران و اعتبار دهندگان در جايگاه مهمترين استفاده كنندگان از سويي ديگر است. تحقيقاتي كه درباره محافظه كاري انجام گرفته است مويد اهميت نقش اين ميثاق حسابداري در زمينه هاي مختلفي از قبيل برطرف كردن مسائل برخواسته از نمايندگي، کاهش مسائل ناشي از عدم تقارن اطلاعاتي[1] بين استفاده كنندگان آگاه و ناآگاه ، احقاق حقوق ذينفعان عمده،  تاثير مثبت بر كاهش هزينه هاي استقراض و هزينه هاي سرمايه و افزايش اهرم هاي مالي، نقش بازدارندگي در قبال وقوع رسوايي هاي مالي و همچنين نقش انكارناپذير آن در بحث راهبري شركتي و ... است (لارا، اساما و پنالوا 2007 )

   محافظه­ كاری به طور سنتی با ضر بالمثل «هیچ سودی شناسایی نكنید، اما همه­ی زیان­ها را شناسایی كنید » بیان شده است  (رضازاده و آزاد به نقل از بلیاس[1]1924). علي­رغم فقدان تعريف جامعي از محافظه­ كاري، در ادبيات حسابداري، دو ويژگي مهم محافظه­ کاري مورد بررسي قرار گرفته است. نخست، وجود جانبداري در ارائه­ی كمتر از واقع ارزش دفتري نسبت به ارزش بازارِ آن كه توسط اهلسون[2] (1995) عنوان شده است. دوم، تمايل به تسريع در شناسايي زيان­ها و به تعويق انداختن شناسايي سود­ها كه توسط باسو (1997) بیان شده است. واتس (2003) بیان کرد که محافظه کاری تاییدپذیری متفاوت مورد نیاز برای شناسایی سودها در مقابل زیان­ها می­باشد. در بیانیه مفاهیم حسابداری شماره­ی دو نیز برای تشریح محافظه­ كاری چنین آمده است: "... اگر دو برآورد از یك مبلغ دریافتنی یا پرداختنی آتی وجود داشته باشد و احتمال وقوع هر دو یكسان باشد؛ محافظه­ كاری استفاده از براوردی را دیكته می­كند كه كم تر خوشبینانه است " (هیات استانداردهای حسابداری مالی، 1980 ).

هدف از افشا در گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات لازم برای نیل به مقاصد زیر است :

الف – ارزیابی عملکرد واحد تجاری.

ب – قضاوت در مورد چگونگی استفاده واحد تجاری از منابع موجود.

ج – پیش بینی روند سودآوری واحد تجاری در آینده.   

بنابر این، اطلاعاتی که از طریق گزارش های مالی ارائه می شود باید مربوط، مناسب و کامل باشد. در افشای اطلاعات مالی باید نیازها و خواسته های سرمایه گذاران اصلی، موسسات سرمایه گذاری و تحلیل گران مالی[1] مورد توجه قرار گیرد. این واقعیت که کلیه سرمایه گذاران برای ارزیابی خطرات نسبی سرمایه گذاری در هر یک از واحدهای تجاری به اطلاعات مالی نیاز دارند نیز باید در افشای اطلاعات مزبور مورد نظر قرار گیرد. هر چند اعتبار دهندگان و ارگانهای دولتی برای دستیابی به اطلاعات اضافی جهت تأمین نیازهای خود معمولاً قدرت و امکانات لازم را دارند، با این وجود، در ارتباط با افشای اطلاعات مالی آنان نیز باید بعنوان گروه های استفاده کننده صورت های مالی، در نظر گرفته شوند [2].

انجمن حسابداران رسمی آمریکا[2]  اهداف افشا کافی را بصورت زیر بیان نموده است:

الف – تهیه اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان به منظور پیش بینی، مقایسه و ارزیابی جریان های وجه نقد ورودی بر حسب مبلغ، زمان و ریسک مربوطه.

ب – تهیه اطلاعات برای استفاده کنندگان از نظر ایجاد، مقایسه و ارزیابی توان سود آوری شرکت.

ج – تهیه اطلاعات سودمند برای قضاوت در مورد توان مدیریت در بکارگیری موثر منابع شرکت در راستای دستیابی به اهداف اصلی.

د – تهیه اطلاعات مفید برای فرآیند پیش بینی.

هـ - گزارش در زمینه آن دسته از فعالیت های موثر شرکت بر جامعه، که باید مورد تشخیص، تفسیر و اندازه گیری قرار گیرد. افشا اینگونه اطلاعات نقش اجتماعی شرکت را نشان می دهد.

«صورت‌های مالی باید تغییرات حقوق صاحبان سهام را منعکس کند. بخشی از این تغییرات در گردش حساب سود و زیان انباشته در ذیل صورت سود و زیان دوره انعکاس می‌یابد.

سایر تغییرات از جمله گردش حساب اندوخته قانونی، حساب اندوخته اختیاری و حساب‌های مربوط به اقلامی که طبق استانداردهای حسابداری به طور مستقيم به حقوق صاحبان سهام منظور می‌شود و همچنین تغییرات ناشی از افزایش یا کاهش سرمایه باید در یادداشت‌های توضیحی مربوط افشا شود.» (بند 44 استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان «گزارشگری عملکرد مالی»)

«با توجه به اهمیت اطلاعات مندرج در حساب سود (زیان) انباشته، گردش این حساب، متشکل از سود (زیان) دوره، سود (زیان) انباشته ابتدای دوره، تعدیلات سنواتی، و هرگونه مبلغ انتقالی از سایر سرفصل‌های حقوق صاحبان سرمایه در مجموع سود قابل تقسیم) سود سهام پیشنهادی [لازم به یادآوری است که طبق بند10 استاندارد حسابداری شماره 5 (تجدیدنظر شده 1384) واحد تجاری نباید سود سهام پیشنهادی را به عنوان بدهی در تاریخ ترازنامه شناسایی کند، بنابراین «سود سهام پیشنهادی» باید با «سود سهام مصوب مجمع عمومی صاحبان سهام» جایگزین شود]، مبالغ انتقالی به اندوخته‌های قانونی و اختیاری (در مجموع تخصیص سود)، بلافاصله زیر صورت سود و زیان دوره انعکاس می‌یابد.» (بخش الف بند 45 استاندارد حسابداری شماره 6)بر همین اساس، در پیوست استاندارد حسابداری شماره 6 (ویرایش سال 1386) گردش حساب سود (زیان) انباشته در قالب نمونه‌ای از اجزای عملکرد مالی به شرح زیر بلافاصله در پایین صورت سود و زیان ارائه شده است (در ویرایش سال 1388 استانداردهای حسابداری، گردش حساب يادشده از این بخش حذف شده است):

جایگاه گردش حساب سود (زیان) انباشته

طبق بند 3-6 فصل ششم مفاهیم نظری گزارشگری مالی، «اطلاعات مالی در قالب مجموعه‌ای شکل یافته تحت عنوان صورت‌های مالی که در برگیرنده صورت‌های مالی اساسی و یادداشت های توضیحی و در برخی موارد اطلاعات متمم است، ارائه شود. «اطلاعات متمم می‌تواند در برگیرنده افشائیات و اطلاعات داوطلبانه یا تکمیلی باشد که احتمالا به دلیل بیش از حد ذهنی بودن، مناسب درج در صورت‌های مالی اساسی و یادداشت‌های توضیحی نبوده است بنابراين جزو لاینفک صورت‌های مالی محسوب نمی‌شود. (بند 17-6 مفاهیم نظری گزارشگری مالی).

همچنین بر اساس بند 8 استاندارد حسابداری شماره 1 با عنوان «نحوه ارائه صورت‌های مالی»، «مجموعه کامل صورت‌های مالی شامل اجزای زیر است:

الف. صورت‌های مالی اساسی:

ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد

ب. یادداشت‌های توضیحی